ર. ફકીરો કરપડો
સુદામડાવાળા કનૈયા કુંવર જેવા મામૈયા ભાઈનું ખૂન થયું. તેવી જ રીતે ઉબરડાવાળા ભાઈ કલા ખાચરને પણ દારૂમાં કોઈએ ઝેર દીધું એને વંશ ગયો. આ બીજા ભાઈને મારનાર પણ લાખા ખાચર હતેા એમ બેાલાય છે.
ઉબરડાની ચોકીદારી પણ કરપડા જ કરતા હતા. ફકીરા કરપડાની અવસ્થા પાકી હતી. એના હાથમાં હવે તો તરવાર ધ્રૂજતી હતી. પણ લાખા ખાચર કે મૂળુ ખાચર ઉબરડાના ગરાસ ભોગવે, તે પહેલાં તો મારે મરી ખૂટવું, એવી એની પ્રતિજ્ઞા હતી. બગડ ગામમાંથી ખાચરોનો એક દીકરો લાવીને એણે ઉબરડાની ગાદી પર બેસાડ્યો. એનું નામ વેળો ખાચર.
એક દિવસ ફકીરો કરપડો ઘેર નથી. મૂળુ ખાચર અને લાખા ખાચર ઉબરડે ચડી આવ્યા. કરપડાની બાઈએાને હરણ કરી છોબારી ગામે ઉપાડી ગયા. પણ મૂળુ ખાચર પવિત્ર હતા. બાઈઓને એમણે બહેનો કરીને રાખી.
મૂળુ ખાચર નહોતા ત્યારે કરપડાએા પણ ધ્રાંગધ્રા રાજની મદદ લઈને છોબારી આવ્યો. આવીને પોતાની બાઈએાને હાથ કરી. માણસો ફકીરોને કહેઃ “મૂળુ ખાચરનાં ઘરનાંને લઈ ને આપણે આપણું વેર વાળીએ.”
ફકીરાએ જવાબ દીધો : “બાપ ! વહુનાં આણાં હોય પણ કાંઈ માનાં આણાં હોય ? મૂળુ ખાચરના ઘરમાં આઈ છે. તે આપણી મા કહેવાય.”
ભાઈઓને ઘેર પહોંચાડયા પછી ફકીરે કરપડો રાજસાહેબનાં માણસો સાથે ભટકતો હતો. મચ્છુ નદીને કિનારે એ બધા ચાલતા હતા. ત્યાં તો સામે કાંઠે ખાચર ભાઈએાનું કટક ઊભેલું દેખ્યું. દેખીને ફકીરાએ પોતાનાં અને રાજસાહેબનાં તમામ માણસોને પાછાં વાળી દીધાં, “બીજા સહુ બચે એટલા માટે હું એકલો આખા કટકને રોકીશ. મને મારવામાં બધા રોકાઈ જશે. હું હવે જિંદગી જીવી ચૂકયો છું; મને મરવા દ્યો. તમે આપણા ધણીને સંભાળો.” એમ કહીને એણે પોતાના વંશના જુવાનને ને ઉબરડાનો માર્ગ પકડાવ્યો અને પછી નદીને કાંઠે કાંઠે એણે ઘેાડી દોડાવી. વચ્ચે ઓરિયાનો બાંધેલ ઊંચો ધોરિયે આવ્યોયા, તે વટાવ્યો. પણ બીજે જ ડગલે એક ભગદાળું આવ્યું, તેમાં પડતાં ઘોડીને પગ ભાંગ્યો. બચવાની બારી રહી નહિ, કેમ કે સામે કાંઠે પણ શત્રુઓનું કટક દોડતું આવે છે.
તરવાર કાઢીને ફકીરો એકલો ઊભો રહ્યો. સામે કાંઠેથી એ એકલવાયા સ્વામીભકત વીરને મૂળુ ખાચર ધારી-ધારીને નિહાળી રહ્યા. ફકીરાની ધોળી ધોળી દાઢી મૂછ પવનના ઝપાટામાં ફરકતી હતી; આથમતા સૂરજનાં કિરણ એની તરવાર ઉપર રાસ રમતાં હતાં; નદીનાં પાણી એ બુઢ્ઢા મેઢા ઉપર ઝળાંઝળાં થતાં હતાં; અને ફકીરો પડકારતો હતો : “હાલ્યા આવો, મૂળુ ખાચર, હાલ્યા આવો.”
મૂળુ ખાચરે પોતાની ફેાજને કહ્યું : “ખબરદાર, એની ઉપર બંદૂક છોડશો મા, ઊભા ઊભા એનાં દર્શન કરો. આવું રૂપ ફરી કે દી દેખવાના હતા ! વાહ વીર વાહ ! રંગ છે તારી જનેતાને. ”
પણ એવું દર્શન કરવા માટે લાખા ખાચરની પાસે અાંખેા નહોતી. એની નજરમાં તે ઉબરડાની કાળી કાળી રસાળી; જમીન રમતી હતી. એણે પોતાના માણસને ઇશારો કર્યો, ગોળી છૂટી : હ મ મ મ : ફકીરો ઢળી પડયો.
જખમમાંથી ખળળળ ખળળળ લેાહીનો ધોરિયો છૂટયો છે, ફકીરાના શ્વાસ તૂટવા મંડયા છે, પણ છેલ્લી ઘડીએ એ શું કરતો હતો ? પોતાની પછેડીની ફાટમાં ધરતીની ધૂળ ભેગી કરતો હતેા.
સામે કાંઠેથી સ્વર આવ્યો : “ ફકીરા કરપડા ! મરતી વખતે ચાળો ઉપડ્યો કે શું ? ”
આ કાંઠેથી જવાબ ઊઠયો : “ ના, બાપ ! આ તો મારા ધણીની ધરતીને મરતે મરતેય બાંધી જાઉ છું. ત્યાં જઈને કહીશ કે મારા ધણી ! મરતાં મરતાંયે તારી જમીન લીધી છે, દીધી નથી.”
લીધી પણ દીધી નહિ, ધણિયુંવાળી ધરા,
કીધી કરપડા, ફતેહ આંગત ફકીરિયા !
ફકીરાના રામ ઊડી ગયા. મૂળુ ખાચરે એના પગ પાસે બેસીને આંસુ પાડ્યાં. એણે પ્રતિજ્ઞા લીધી કે ઉબરડાની ચપટી માટી પણ મારે હવે ન ખપે.
ફકીરા કરપડાની ખાંભી અત્યારે મચ્છુને કાંઠે મોજુદ છે.
