shabd-logo
Shabd Book - Shabd.in

મિથ્યાભિમાન

Dalpatram

22 ભાગ
0 વ્યક્તિiલાઇબ્રેરીમાં ઉમેરવામાં આવ્યું છે
0 વાચકો
19 June 2023 ના રોજ પૂર્ણ
મફત

મિથ્યાભિમાન એ ભારતીય લેખક દલપતરામનું ૧૮૭૧નું ગુજરાતી નાટક છે. ગુજરાતી સાહિત્યમાં એક સીમાચિહ્ન ગણાતું આ નાટક ગુજરાતી નાટકના ઇતિહાસમાં હાસ્ય નાટકોમાં મહત્વનું સ્થાન ધરાવે છે. આ નાટક જીવરામ ભટ્ટની વાર્તા કહે છે, જે રતાંધળાપણા (નાઇટ બ્લાઇન્ડનેસ)થી પીડાય છે પરંતુ લોકો તેની આ નબળાઈ વિશે જાણે તે ઇચ્છતો નથી. જ્યારે જીવરામ ભટ્ટ તેના સસરાના ઘરે જાય છે, ત્યારે પોતાની વિકલાંગતા છુપાવવાનો નિરર્થક પ્રયાસ તેની મુશ્કેલી અને મૂંઝવણનું કારણ બને છે. 

0.0(1)


[લેખકના નામ] દ્વારા "મિત્યાભિમાન" એ અભિમાન અને અહંકારના ભ્રમણાઓનું એક વિચારપ્રેરક સંશોધન છે જેની સાથે ઘણા લોકો ઝઝૂમી રહ્યા છે. વાર્તા કહેવાની અને સમજદાર ભાષ્યના મિશ્રણ દ્વારા, લેખક ખોટા ગૌરવની વિભાવના અને તેના વ્યક્તિગત વિકાસ અને સંબંધો પરના પરિણામોનું વિચ્છેદન કરે છે. વર્ણનાત્મક અને સંબંધિત બંને છે, જે આત્મ-પ્રતિબિંબ અને વ્યક્તિના મૂલ્યોનું પુનઃમૂલ્યાંકન કરે છે. પુસ્તકની તાકાત જટિલ મનોવૈજ્ઞાનિક ગતિશીલતાને સુલભ રીતે સ્પષ્ટ કરવાની તેની ક્ષમતામાં રહેલી છે. "મિત્યાભિમાન" એ લોકો માટે મૂલ્યવાન માર્ગદર્શિકા તરીકે સેવા આપે છે જેઓ સાચા આત્મ-શોધ અને આંતરિક શાંતિ માટેના તેમના માર્ગ પર અહંકાર-સંચાલિત અવરોધોને દૂર કરવા માગે છે.

ભાગો

1

પ્રસ્તાવના

16 June 2023
0
0
0

ગુજરાત વર્નાક્યુલર સોસાઇટીના સેક્રેટરી મહેરબાન એમ. એચ. સ્કોટ સાહેબની તરફથી સને ૧૮૬૯ના જુલાઈના બુદ્ધિપ્રકાશમાં, ગુજરાત શાળાપત્રમાં, મુંબાઇના રાસ્ત ગોફ્તારમાં, સન્ડે રિવ્યુમાં, ડાંડીઆમાં, સુરતના ગુજરાત

2

રંગભૂમી ની વ્યવસ્થા

16 June 2023
0
0
0

મુંબાઈ જેવા શહેરોમાં નાટકનો ખેલ કરવાની નાટકશાળા હોય, તેમાં તો સર્વે પ્રકારની સગવડ હોય છે;પણ જ્યાં નાટકશાળા ન હોય ત્યાં આ નીચે લખ્યાં પ્રમાણે રંગભૂમિની ગોઠવણ કરવી. સાહેબ લોકોને ત્યાં લાકડાના ચોકઠાં સા

3

પૂર્વ રંગ

16 June 2023
0
0
0

(એટલે પાત્ર આવ્યા પહેલાં ગાનારા ગાય છે તે.) --<૦>-- રાગ બિહાગ. "બાનાની પત રાખ, પ્રભુ તારા બાનાની પત રાખ-" એ રાગનું પદ છે. મેલ મિથ્યા અભિમાન, મનવા મેલ મિથ્યા અભિમાન; મન મિથ્યા અભિમાન ધરે

4

રંગલા નો પ્રવેશ

16 June 2023
0
0
0

સૂત્રધાર (આવીને)—ગૃહસ્થો, આ ઠેકાણે આજ મિથ્યાભિમાન વિષે હાસ્યરસમાં સુંદર નાટક થવાનું છે. તેમાં કશું વિઘ્ન નડે નહિ એટલા સારૂ વિઘ્નહર્તા દેવના સ્મરણ રૂપી મંગળાચરણ હું કરૂં છું, તે સહુ સાવધાન થઇને સાં

5

જીવરામ ભટ્ નો પ્રવેશ

16 June 2023
0
0
0

પ્રવેશ ૨ જો(જીવરામભટ્ટ આવે છે.) (ગાનારા નીચે મુજબ ગાય છે)"જીવરામભટ્ટ આવ્યા, જોજો ભાઇ જીવરામભટ્ટ આવ્યા,"લાકડિ કર લાવ્યા, જોજો ભાઇ જીવરામભટ્ટ આવ્યા." રંગલો—તાથેઇ, તાતાથેઇ ભલા. જીવ૦—(ઉભા રહે છે.) ર

6

બે ભરવાડો નો પ્રવેશ

16 June 2023
0
0
0

પ્રવેશ —— ૩ જો બીજલ રાયકો— (પડદામાંથી નીકળીને ખભે ડાંગ લઇને ચાલ્યો ચાલ્યો આવે છે; અને જેમ ભેંસોના ટોળાને બોલાવતો હોય તેમ લાંબો હાથ કરીને બુમો પાડે છે.) આહે ! ! !ઉ ઉ ઉ ! ! ! ( $ કાળો કાંબળો ઓઢેલો, મા

7

રંગનાથ ભટ સહ કુટુબ

16 June 2023
0
0
0

૧. રંગલો. ૨. રઘનાથભટ્ટ— જીવરામભટ્ટનો સસરો. ૩. દેવબાઇ— જીવરામભટ્ટની સાસુ. ૪. સોમનાથ— જીવરામભટ્ટનો સાળો, ઉમ્મર વર્ષ ૧૭ નો. ૫. જમના— જીવરામભટ્ટની વહુ ઉમ્મર ૨૦ ની. ૬. ગંગા— જમનાની બહેનપણી. ૭. પાંચો—

8

રંગલો-રઘનાથભટ્ટ

16 June 2023
0
0
0

રંગલો૦—(આવીને આડું અવળું ચારે તરફ જોઈને) આટલામાં બ્રાહ્મણનો વાસ ક્યાં હશે ? અરે જીવ આ તુળસી ક્યારો તો દેખાય છે. અને વેગળી શિવની દહેરી પણ છે. शार्दूलविक्रीडित वृत्त क्यारो तो तुलसी तणो तगतगे, टुंके प

9

ભરવાડ અને રઘનાથભટ્ટ

16 June 2023
0
0
0

(પડદા પાછળથી) એ કમાડ ઉધેડો.(ઉભો રાખેલો પડદો, તેના લાકડાને પાછળથી કોઇ ઠોકે છે.)દેવબા૦—એ ખડકીનાં બારણાં કોણ ઠોકે છે? રઘના૦—ગોવાળ વાળુ લેવા આવ્યો હશે. દેવબા૦—(બારણાં ઉઘડવા જતી હોય તેમ પડદા પાસે જઇ જુએ

10

ગંગા અને જમના

16 June 2023
0
0
0

(ગંગા આવે છે) દેવબા૦—અરે જમના, તારી બેનપણી ગંગા આવી. જમના૦—આવ બ્હેન ગંગા, કેમ તું હમણાં જણાતી નથી ? ગંગા૦—મારે પણ સાસરેથી આણું આવવાનું છે, માટે તૈયારી કરવામાં રોકાઇ રહું છું, તેથી તારી પાસે અવાતું

11

રઘનાથ અને સોમનાથ જીવરામ ભટ્ટને ખોળે છે

16 June 2023
0
0
0

પાત્રો ૧ રઘનાથભટ્ટ, ૨ સોમનાથ, ૩ રંગલો , ૪ જીવરામભટ્ટ.પ્રવેશ ૧ લોસ્થળ — ગામનું પાદર.પડદો ઉઘડ્યો—(ત્યાં ત્રણ જણ ઉભા છે, અને જીવરામભટ્ટ એક કોરાણે ખાડમાં સૂતેલો છે.)સોમના૦—બાપા, અજવાળી રાત કેવી સારી શોભે

12

જીવરામભટ્ટ ને રઘનાથનું કુટુંબ

16 June 2023
0
0
0

સ્થળ – રઘનાથ ભટ્ટનું ઘર<———૦———>પ્રવેશ ૧ લો(પડદો ઉઘડ્યો ત્યાં ઉપર લખેલાં પાત્રો છે, ગંગા સિવાય.) સોમના૦—જીવરામભટ્ટ, આ શેતરંજી ઉપર તમારું આસન રાખો. અને આ તમારાં લૂગડાં સંભાળીને મૂકો. (તે મૂકે છે) દેવ

13

ભોજન પ્રસંગ

16 June 2023
0
0
0

भोजन प्रसंग દેવબા૦ – ઊઠો, હવે નહાઇ લો. કંસાર, દાળ, ભાત તૈયાર છે, અને રસોઇ ઠરી જાય છે. જીવ૦ – અમે સોમનાથભટ્ટને કહેલું છે, કે અમારે તમારા ઘરનું અન્ન ખાવું નથી. સોમના૦ – લો, એ તો જાણ્યું જાણ્યું ! હવે

14

ગંગા ને જીવરામભટ્ટ

16 June 2023
0
0
0

(જમનાની બહેનપણી ગંગા આવે છે.) ગંગા૦— જીવરામભટ્ટ આવ્યા છે કે શું ? રંગલો૦— (લટકું કરીને) હા ! ! જીવરામભટ્ટ આવ્યા છે. જીવ૦— આવો. કોણા એ ? ગંગા૦— એ તો હું ગંગા. જીવ૦— હા. ખરાં, ખરાં. આવે, સુખશાતામાં

15

વાઘજી અને કુતુબમિયાં

16 June 2023
0
0
0

ફારસ એટલે ઉપનાટક. પાત્ર — ૧. કુતુબમિયાં. ૨. વાઘજી રજપૂત.(પડદો ઉઘડ્યો.)કુતુબખાં—(ખભે બતક લઇને હસવા જેવી ચાલ ચાલતાં કેડે હાથ દઇને આવે છે.) ગાનારા—"મિયાં આવ્યારે, બડે મિયાં આવ્યારે." (૪ વાર) રંગલો—એસા

16

સંખ્યાદિ પૃચ્છા

16 June 2023
0
0
0

संख्यादि पृच्छा૧ . રંગલો ૨. ગંગાબાઇ ૩. જીવરામભટ્ટ, ૪. રઘનાથભટ્ટ , ૫. સોમનાથ, ૬. દેવબાઇ, ૭-૮ પોલિસના બે સિપાઈઓ.---<)(+૦+)(>---સ્થળ – રઘનાથભટ્ટનું ઘરપદદો ઉઘડ્યો. (ત્યાં રઘનાથભટ્ટ સહકુટુંબ, ગંગાબાઈ તથા

17

"चौर्यप्रसंग"- જીવરામભટ્ટને ચોર લઈ જાય છે બનાવે છે

16 June 2023
0
0
0

चौर्य प्रसंग જીવ૦—( જાગીને ) અરે પ્રભુ ! લઘુશંકા કરવા ખાળે જવાની જરૂર છે. હવે ખાળ શી રીતે જડશે? કદાપિ ખાળે જઈ પહોંચીએ, પણ પાછા આવતાં આ ખાટલો નહિ જડે, અને કોઈક બીજાની પથારીએ જઈ ચડીએ, તો મોટી ફજેતી થાય

18

ફોજદારી ઈન્સાફ

16 June 2023
0
0
0

પાત્ર—૧ ફોજદાર. ૨ શિરસ્તેદાર. ૩—૪ પોલિસના સિપાઇઓ. ૫.રઘનાથભટ્ટ. ૬ સોમનાથ. ૭ જીવરામભટ્ટ. ૮ રંગલો.સ્થળ—ફોજદારની કચેરી.(પડદો ઉપડ્યો—ત્યાં ગાદી તકિયા ઉપર ફોજદાર અને શિરસ્તેદાર બેઠા છે, આગળ દફ્તરો પડ્યાં

19

જીવરામભટ્ટનો મંદવાડ

16 June 2023
0
0
0

પાત્ર—૧ રંગલો. ૨ રઘનાથભટ્ટ. ૩ સોમનાથ. ૪ દેવબાઇ. ૫ જીવરામભટ્ટ. ૬ વૈદ્ય. <——૦——> સ્થળ—રઘનાથભટ્ટનું ઘર પ્રવેશ ૧ લો.(પડદો ઉપડ્યો, ત્યાં ખાટાલામાં જીવરામભટ્ટ સૂતા છે, અને પાસે રઘનાથભટ્ટ, દેવબાઇ, સોમનાથ

20

વૈદ્ય આવે છે

16 June 2023
0
0
0

(સોમનાથ વૈદ્યને તેડી લાવે છે.) રઘના૦—આવો વૈદ્યરાજ ! વૈદ્યને બેસવાને પાટલો લાવો, પાટલો. રંગલો૦—(બે પાટલા લઇને)લોને, કહો તો આ એક પાટલો વૈદ્યને બેસવા, અને આ બીજો વૈદ્યના માથા પર મૂકું. વૈદ્ય૦—(નાડ તથા

21

મિથ્યાભિમાનીને જીવરામભટ્ટની શિખામણ

16 June 2023
0
0
0

दोहरो. माणसने अभिमानथी, मळे न कदिये मान;उलटुं अपमान ज मळे, नकी ठरे नादान. ७१ अभिमाने दुख ऊपजे, अभिमाने जश जाय;मिथ्या अभिमाने करी, जिवनुं जोखम थाय. ७२ अरे वृथा अभिमानमां, कशो मळे नहि माल;मुज जेव

22

નાટક સમાપ્તિ અને આશિર્વાદ

16 June 2023
0
0
0

नाटक समाप्ति विषे સૂત્રધાર-અરે સભાસદો!મિથ્યાભિમાનથી કોઇ વખત કેવું સંકટ આવી પડે છે તે વાત સારી પેઠે આપના ધ્યાનમાં ઉતરી હશે. માટે હવે એ વિષે વધારે કહેવાનું કાંઇ બાકી રહ્યું નથી. હવે જે ગૃહસ્થે પરોપકાર

---

એક પુસ્તક વાંચો