(૩)
કુલયોગિની
૧ભરેલા સરમાં નીર ખાતાં'તાં મન્દ હેલિયાં;
ને હૈયું યે ચ્હડ્યું હેલે, દર્શ ત્ય્હાં દેવીનાં થયાં.૨
છે એક ઉજ્જવળ પુરાણપ્રસિદ્ધ દેશ,
ઉષ્માપ્રતાપભર સૂર્ય તપે હમેશ;
આતિથ્યની નગરીઓ જ્યહીં ન્હાની ન્હાની;
ત્ય્હાં છે અમારી કુલની લઘુ રાજ્યધાની.૩
તોફાની બાળુડાંને ત્ય્હાં જોતી નેન ઉંડાં ભરી,
બેઠી'તી દામણી દેવી, દેહે સૌ દીનતા ધરી.૪
સખિ ! ત્ય્હાં સુકુમાર વાંકડી
નમતી એક હતી બદામડી;
બુચના દ્રુમ ધીમું ડોલતા,
ધ્વજ જેવા ગગને વિરાજતા.
૫
બારણામાં કરે રક્ષા સદાયે હનુવો જતિ;
લીમડાની શીળી છાયા આંગણે પાથરી હતી.
૬
ઝાંખો પ્રકાશ તરુજાળી મહીંથી આવે,
ને ઓસરી મહીં સુજાજમ તે બિછાવે;
ત્ય્હાં લીલી એકસર માલતી વેલ દીપે,
ને એક ડોલર હતો તુલસી સમીપે.
૭
માંડેલો માંડવો આછો ચોકમાં છાંયડી કરે;
એક-બે જૂઈની વેલો સૂકાતી હતી તે પરે.
૮
તે તેજલીંપી શીળી ઓશરીમાં
પ્રારબ્ધની પોથી ઉઘાડી ધીમાં
દેવી જુવે તે મહીં ભાગ્યલેખ,
મુખે હતી દુઃખીણી કેરી રેખ.
૯
અન્તરિક્ષે હતી દૃષ્ટિ, સૂની ને કાંઈ શોધતી,
હતું તે પેખતી ન્હોતી, ન્હોતું ત્હેને નિહાળતી.
૧૦
ત્હેને ન શોધ, તુજને જડશે નહીં તે,
ત્હારો નઠોર નથી નાથ અહીં ક્યહીંયે;
આઘે ભમે શરીર, ભૂલ્યું મને ભમન્ત,
એકાકિની મૂકી ત્હને અતિ એ દમન્ત.
૧૧
આંખડી શૂન્યતાની એ પછી પાછી વળી નમે;
કાદવે કમળો જેવાં બાળ જ્ય્હાં ધૂળમાં રમે.
૧૨
કદીક સ્નેહે તુજ કંઠ ગેલતાં,
કદીક હેતે મુજ નામ બોલતાં;
કદીક મીઠી નિજ મસ્તીમાં મચે;
હમેશ ન્હાનાં કંઈ નાટકો રચે.
૧૩
ઉતાર્યાં દિલથી એવાં દિલે સમૃદ્ધ બાલકો;
વિસાર્યાં વ્હાલસોયાં મ્હેં આત્મશ્રીભર અર્ભકો.
૧૪
લજ્જાળુ લોચન મનોહર કેરૂં ચારુ,
તેજસ્વી આનન અનુપમનું સુપ્યારૂં;
સોહાગશોભિત વિલાસ વિનોદિનીના,
આનન્દનાં ગહન હાસ્ય : કશી કમીના ?
૧૫
અન્તરે કોઈ યે બાપુ ! ઓછું મા આણશો રજે;
આપણા બાળની, દેવિ ! તું માતા-તું પિતા થજે.
૧૬
તજિયાં બાળ, તજી મનોરમા;
કરુણાળુ ! કરજો બધું ક્ષમા,
પ્રિય ! ડાહ્યાં થઈ માનું માનજો,
કુલને છાજતી રીત ચાલજો.
૧૭
આવશે અતિથિરૂપે દેવી કે કોઈ દેવતા,
કે સ્નેહી કો', સગાં કો,' કે હરિનાં જન ભાવતાં.
૧૮
આતિથ્ય યોગ્ય સહુનું સખિ ! તું કરીશ,
ચિન્તા નથી લગીર, અર્ધ્ય પદે ધરીશ;
સૌ પૂછશે કુશળ, તું મુજ સાંઈ કહેજે,
મ્હારી વતી ય સખિ ! અંજલિ અર્ધ્ય દેજે.
૧૯
દેવી ! તું કુલની રાણી, હુંયે મ્હેમાન તાહરો;
માંડ્યું ત્હેં કુલનું રાજ્ય, રાજયોગ ખરો કર્યો.
૨૦
કય્હારેક તો તું કુલ માટ રાંધતી, કય્હારેક તું મેલ ચ્હડ્યા ઉતારતી;
કય્હારેક પૂજી પ્રભુ આશિયો લહેઃ
નિત્યે ય ચિન્તા કુલક્ષેત્રની વહે.
૨૧
ઉપાડે કુલનો ભાર, ભાર્યા તે સતીને ભણીઃ
સંભાળે ગહની શોભા, તે દેવી ગૃહિણી ગણી.
૨૨
દેવિ સતિ ! પરમ પાવનકારી ભાર્યા !
કલ્યાણિનિ ! ગૃહિણિ ! ઓ પ્રભુપ્રેમી આર્યા !
ઢોળે શિરે નફિકરો પતિ સૌ ગુમાને,
‘સર્વસ્વ સોંપ્યું મુજને જ‘’ તું એમ માને.
૨૩
ન બૂઝે ભાવ એ ત્હારો, કે લેશે સ્હમજે નહીં,
ત્હોયે તું શાન્તિથી સેવા સદા સૌની કરી રહી.
૨૪
ભમે-ભમે દેહ ભલે વિદેશે,
ભલે ભમે આ મનડું વિશેષે;
નથી-નથી એક ઘડી ય ન્યારૂં
કલ્યાણિ ! આકર્ષણ દૈવી ત્હારૂં.
૨૫
માહરી જિંદગી કેરૂં સુહાગી મધ્યબિન્દુ તું:
અન્ધારી રાત્રિમાં મ્હારી અમીનો પૂર્ણ ઈન્દુ તું.
૨૬
માંડી જ વેદી ગૃહની, લીંપી પંચગવ્ય,
ત્હેં આદર્યો ગુણવતિ ! કુલયજ્ઞ ભવ્ય;
પંચાગ્નિ પંચશિખ પંચ દિશે જલે છે,
હોમાઈને હવિ રૂપે મહીં તું બળે છે.
૨૭
સદાનીયે ત્હને લાધી સમાધિ કુલયોગનીઃ
આત્મામાં જ્યોતિ એ ધારી સોહે તું યોગિની બની.
૨૮
વિચરે તું નહિ કલ્પના વિશે,
વિસરે ના કંઈ ભ્રાન્તિને મિશે;
તુજને લાધી સમાધિ કર્મની,
કવિતા જીવ છ તું સ્વધર્મની.
૨૯
કરીને સેવના મ્હારી કીધો ત્હેં નિત્યનો ઋણીઃ
નમેરો-નગુણો છું હું, તું તો સાધ્વી મહાગુણી.
૩૦
એ ત્હારૂં ઋણ સખિ ! કેમ ફીટ્યું ફીટાશે ?
એ ઋણના ઋણી તણું સજનિ ! શું થાશે ?
ઓ શાન્તમૂર્તિ ! વરદાયિની કુલદેવિ !
ત્હારી શુભાશીષથી મ્હારૂં અશુભ જાશે.
૩૧
કો નથી અધૂરૂં વિશ્વે ? હું નથી ? કે શું તું નથી ?
કે ત્હારા ગુણનું ગાને દેવિ ! આ અધૂરૂં નથી ?
૩૨
અહો ! મહાભાગ તળાવતીર !
અહો ! મહાભાગ હુંયે લગીરઃ
જેવી ત્હમારાં જલમાં વનશ્રી,
ત્હેવી જ મ્હારા ઉરમાં કુલશ્રી.
૩૩
માહરા કુલમાં, બીજે, જ્ય્હાં હો ત્ય્હાં, ઓ તપસ્વિનિ !
નમો-નમો, મહાદેવિ ! ૐ નમો, કુલયોગિની !
[૧૦]
[૧૧]
[૧૨]
[૧૩]
[૧૪]
[૧૫]
[૧૬]
