કળી ફૂલ બને તે પહેલા તોડશો નહિ,
તેની સુંદરતા નષ્ટ થઈ જશે.
બાળપણની સંભાળ લેતા પહેલા તેમને હલાવો નહીં,
તેમની નિર્દોષતા અર્થહીન બની જશે.
તમે તેમના બાળપણમાં ગમે તેટલો રંગ ન ભરી શકો,
પરંતુ તેમનું બાળપણ છીનવી લેવાનો તમને અધિકાર પણ નથી.
બાળ મજૂરી એ આપણા દેશ અને સમાજ માટે ખૂબ જ ગંભીર બાબત છે. આજે સમય આવી ગયો છે કે આ વિષય પર વાત કરવાની સાથે આપણે આપણી નૈતિક જવાબદારીઓને પણ સમજવી પડશે. બાળ મજૂરીને જડમૂળથી ઉખેડી નાખવી એ આજે આપણા દેશ માટે એક પડકાર બની ગયું છે કારણ કે બાળકોના માતા-પિતાએ બાળકોને કામ કરાવવાનું શરૂ કર્યું છે. આજે આપણા દેશમાં બાળકને સખત મહેનત કરતા જોવા એ સામાન્ય બાબત બની ગઈ છે.
મોટા લોકો અને માફિયાઓએ બાળ મજૂરીને ધંધો બનાવી દીધો છે. જેના કારણે આપણા દેશમાં બાળ મજૂરી દિવસેને દિવસે વધી રહી છે અને બાળકોનું બાળપણ બગડી રહ્યું છે. જેના કારણે બાળકોનું ભવિષ્ય બગડે છે, તેની સાથે દેશમાં ગરીબી ફેલાય છે અને દેશના વિકાસમાં અવરોધો આવે છે.
ભારતમાં તેમજ તમામ દેશોમાં બાળ મજૂરી ગેરકાયદેસર છે. બાળમજૂરી આપણા સમાજમાં કલંક બની ગઈ છે. બાળ મજૂરીની સમસ્યા સમય સાથે વધુ ગંભીર સ્વરૂપ ધારણ કરી રહી છે. જો સમયસર આ સમસ્યાને જડમૂળથી નાબૂદ કરવામાં ન આવે તો,તો આના કારણે સમગ્ર દેશનું ભવિષ્ય જોખમમાં આવી શકે છે.
* બાળમજૂરીનું સૌથી મોટું કારણ આપણા દેશમાં ગરીબી છે. ગરીબ પરિવારના લોકો પોતાનું ગુજરાન ચલાવી શકતા નથી, તેથી તેઓ તેમના બાળકોને બાળ મજૂરી માટે મોકલે છે.
* શિક્ષણના અભાવને કારણે માતા-પિતા વિચારે છે કે બાળકો જેટલું જલ્દી કમાવાનું શીખશે તેટલું તેમના માટે સારું રહેશે.
*કેટલાક વાલીઓના માતા-પિતા લોભી હોય છે, જેઓ પોતે કામ કરવા માંગતા નથી અને પોતાના બાળકોને થોડા રૂપિયામાં મહેનત કરવા મોકલે છે.
* બાળ મજૂરીને પણ પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે કારણ કે બાળકોને કામ કરવાના ઈનામ તરીકે ઓછા પૈસા આપવામાં આવે છે, જેના કારણે લોકો બાળકોને કામ પર રાખવાનું પસંદ કરે છે.
* આપણા દેશમાં લાખો બાળકો અનાથ છે, આ પણ બાળ મજૂરી વધવાનું એક કારણ છે. કેટલાક માફિયા લોકો આ બાળકોને ધાકધમકી આપીને ભીખ માંગવા અને મજૂરી કરવા મોકલે છે.
*ક્યારેક બાળકોની પારિવારિક મજબૂરીઓ પણ હોય છે કારણ કે કેટલાક એવા અકસ્માતો થાય છે જેના કારણે તેમના પરિવારમાં કમાનાર કોઈ નથી હોતું.
તેથી જ તેઓ બાળપણમાં હોટલ, ઢાબા, ચાની દુકાનો, કારખાનાઓમાં મજૂરી કરવા માટે મજબૂર છે.
* ભારતમાં વસ્તી વૃદ્ધિ દર ખૂબ જ ઝડપથી વધી રહ્યો છે, જેના કારણે આવશ્યક ચીજવસ્તુઓની કિંમત દિન પ્રતિદિન વધી રહી છે. જેના કારણે ગરીબ લોકો તેમના પરિવારને નિભાવી શકતા નથી, તેથી પરિવારના તમામ સભ્યોને મજૂરી કામ કરવું પડે છે, જેમાં બાળકો પણ સામેલ છે, તેથી બાળકોએ ન ઈચ્છા હોવા છતાં મહેનત કરવી પડે છે.
* ભ્રષ્ટાચાર પણ બાળ મજૂરીનું એક કારણ છે, એટલે જ મોટી હોટલ, ઢાબા અને કારખાનામાં તેમના માલિકો બાળકોને કોઈ પણ પ્રકારના ડર વગર મજૂરી કરાવે છે, તેઓ જાણે છે કે પકડાઈ જશે તો પણ લાંચ આપીને છૂટી જશે., તેથી જ ભ્રષ્ટાચાર મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. બાળ મજૂરીમાં ભૂમિકા.
*ભારત સરકારે બાળમજૂરી રોકવા માટે કાયદાઓ બનાવ્યા છે, પરંતુ તે કાયદાઓમાં ઘણી છટકબારીઓ છે, જેનો ફાયદો ઉઠાવીને લોકો બાળમજૂરી કરાવે છે અને ક્યારેક કાયદાનું યોગ્ય રીતે પાલન થતું નથી.
