મૂળભૂત અધિકારોમાં વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતાના અધિકારનું સ્થાન સર્વોચ્ચ માનવામાં આવે છે. "સ્વાતંત્ર્ય એ જીવન છે", કારણ કે આ અધિકારની ગેરહાજરીમાં માણસ માટે તેના વ્યક્તિત્વનો વિકાસ કરવો શક્ય નથી. ભારતીય બંધારણના અનુચ્છેદ 19 થી અનુચ્છેદ 22 સુધી ભારતના નાગરિકોને સ્વતંત્રતા સંબંધિત વિવિધ અધિકારો પ્રદાન કરવામાં આવ્યા છે. આ ચાર કલમો સ્વતંત્રતાની ચાર્ટર છે. ઉપર જણાવેલ સ્વતંત્રતાઓ મૂળભૂત અધિકારોના આધારસ્તંભ છે. આમાં, છ મૂળભૂત સ્વતંત્રતાઓનું સ્થાન સૌથી અગ્રણી છે.
સંપૂર્ણ લેખ વાંચો
કલમ 19.વાણી સ્વાતંત્ર્ય સાથે સંબંધિત અમુક અધિકારોનું રક્ષણ
ભારતીય બંધારણની કલમ 19(1) ભારતના નાગરિકોને છ પ્રકારની સ્વતંત્રતાઓ પ્રદાન કરે છે જે નીચે મુજબ છે:
19(1) (a) વાણી અને અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા,
19(1) (b) શાંતિપૂર્ણ અને નિઃશસ્ત્ર ભેગા થવાની સ્વતંત્રતા
19(1) (c) એસોસિએશન અથવા યુનિયન અથવા કો-ઓપરેટિવ સોસાયટી બનાવવાની સ્વતંત્રતા
19(1) (d) ભારતના સમગ્ર પ્રદેશમાં હિલચાલની સ્વતંત્રતા
19(1) (e) ભારતના પ્રદેશના કોઈપણ ભાગમાં રહેવા અને સ્થાયી થવાની સ્વતંત્રતા
19(1) (જી) કોઈપણ વ્યવસાય, વ્યવસાય, વેપાર અથવા વ્યવસાય ચાલુ રાખવાની સ્વતંત્રતા
નૉૅધ:
મિલકતની સ્વતંત્રતા 19 (1) (f) માં આપવામાં આવી હતી, પરંતુ 44મા બંધારણીય સુધારા અધિનિયમ 1978 માં, મિલકતની સ્વતંત્રતાને મૂળભૂત અધિકારમાંથી દૂર કરવામાં આવી છે અને કાયદાકીય અધિકાર તરીકે કલમ 300 (A) માં મૂકવામાં આવી છે.
કલમ 19માં પ્રેસની સ્વતંત્રતાનો પણ ઉલ્લેખ છે. તેની સ્વતંત્રતા ભારતના બંધારણના અનુચ્છેદ 19 (1) હેઠળ અમને આપવામાં આવી છે, જ્યારે કલમ 19 (2)માં કહેવામાં આવ્યું છે કે અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાથી દેશની સુરક્ષા, સાર્વભૌમત્વ અને અખંડિતતાને કોઈપણ રીતે નુકસાન ન પહોંચવું જોઈએ.
કલમ 19નું વર્ણન
સ્વતંત્રતા એ જીવન છે', માનવીને તેના વ્યક્તિત્વના વિકાસ માટે સ્વતંત્રતાનો અધિકાર મળવો ખૂબ જ જરૂરી છે.
તેથી જ મૂળભૂત અધિકારોમાં વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતાના અધિકારનું સ્થાન સર્વોચ્ચ માનવામાં આવે છે.
કલમ 19(1) ભારતના નાગરિકોને છ સ્વતંત્રતાઓ પ્રદાન કરે છે, અને કલમ 19(2) થી 19(6) આ અધિકારો પર લાયક પ્રતિબંધો અથવા મર્યાદાઓ પ્રદાન કરે છે.
કલમ 19 દ્વારા આપવામાં આવેલા અધિકારો માત્ર નાગરિકોને જ ઉપલબ્ધ છે.
કલમ 19 માત્ર ભારતના નાગરિકોને જ સ્વતંત્રતાનો અધિકાર આપે છે.
આ લેખમાં 'નાગરિક' શબ્દનો ઉપયોગ કરીને એ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે કે તેમાં આપવામાં આવેલી સ્વતંત્રતાઓ માત્ર ભારતના નાગરિકોને જ ઉપલબ્ધ છે અને કોઈ વિદેશીને નહીં.
