જીવનહાનિ ચોવીશ વર્ષ
ફૂટી ગયેલ ઘટની ઘટમાળ જેવાં,
મારા ફર્યાં વરસ : જીવનબાગ સૂક્યો !
એકેય બિન્દુ નવ ચોવીસ ચક્રમાંથી:
વા કોઈ એ ન ઘટમાળ સમારનારું !
સેવા બજી ન પ્રભૂની કશી કોઈ દી એ,
બાકી રહી સહુય ચેતનહીન આશા !
તેમાં પરંતુ ઉરને ફરિયાદ ના કૈં ,
જાયે ગુલાબ કહીં કંટકને રડીને ?
મારું સદાય સહવું સહુ છે સહ્યું મ્હેં,
માળી તણો કર સુખે જ્યમ પુષ્પ સ્હેતાં;
મ્હારી ગરીબ કવિતા બસ કાંઈ રોતી,
તેવી પ્રભુ પણ ક્ષમા સહનારને દે !
હું વિશ્વનો નહિ જ કૈં ઉપયોગ જાણું,
કો ખેદમાં ગતિ તણું ઉર મૌન ધારે;
મ્હારો હિસાબ વિધિ પાસ કશો ન લાંબો,
જીવ્યો, મરીશ : જ્યમ તારક ત્યાં ખરે છે.
સેવા તણી ગરજ છે વિભુને ન મ્હારી,
નૌકા તણી ગરજ ના જ્યમ સિન્ધુ રાખે;
સૂઈ ઊભા રહી પ્રકાશની રાહ જેવી,
તેમાં ય એ જ હરિની બજતી જ સેવા.
આ શુષ્ક પાનખર શી મુજ દગ્ધ આશા,
તેને પરંતુ હજુ છે ફરિયદ કાંઈ;
ફિક્કાશ આ રુધિરની રડવી નથી કૈં ,
એ પ્રેમનો તરફડાટ બધો ગયો છે.
જે સર્વદા સહજપ્રાપ્ય તજી દઈને,
જે લાધવું કઠિન ત્યાં નિજ તીર તાંકે,
તે પ્રેમને ઘટિત અશ્રુ બધાંય આ છે :
તેમાં કશીય ફરિયાદ કરી ન છાજે.
કિન્તુ વસન્તસમયે સહુ પુષ્પ ખીલે,
તોફાન સિન્ધુજલના શરદે શમે છે;
જ્યાં શાન્તિનો સમય માનવીઓ ગણે સૌ,
ત્યાં દર્શને ન હજુ શાન્તિ તણું હું પામ્યો !
બાલ્યા ગઈ જ, ગત યૌવન છે થયું, ને
મ્રુત્યુ તણાય પડઘા શ્રવણે સુણાતા;
ત્હોયે રહે તરસમાં મરતો બપૈયો,
ને પિંજરા હૃદયને ફરિયાદ રોવી !
૯-૫-૧૮૯૮
