કલાપીના કેકારવનો શબ્દકોષ

કલાપીના કેકારવનો શબ્દકોષ

અતીવ= અતિ, પુષ્કળ, બેશુમાર
અનભિજ્ઞતા= અજાણ્યાપણું, અજાણપણું, ભોળું, અજ્ઞાન.
અનલ= દેવતા, અગ્નિ,
અનલહક= “બ્રહ્મથી હું અભિન્ન છું" એવા અર્થનો અરબ્બી મન્ત્ર; આ મંત્રનો જપ મનસૂર નામના મહાત્માએ કર્યો હતો અને ઈશ્વરની સાથે એકતા હોવાનો દાવો કરવા માટે મુસલમાનોએ એમને દેહાન્તન દંડ કર્યો હતો. અનિલ= પવન; વાયુ
અનંગ= કામદેવ, પ્રેમદેવ.
અભિસારિકા=પોતાના પ્રેમપાત્રને અત્યંત ઉત્સુકતાથી મળવાનો સંકેત કરનારી નાયિકા.
અભ્ર= વાદળું.
અર્જુન= શ્રીમદ્ ભગવદ્ગીતાના તેમજ શ્રી મહાભારતના વીર પુરુષો પાંડવો- જેમાં મુખ્ય ધનુર્ધર અર્જુન-પ્રેમનું સંસ્કરણ પામેલા મનનું એ રૂપક છે.
અલકલટ= માથાના વાળનો જથ્થો- ઝુલ્ફ- વાળની લટ.
અવધિ= હદ, સીમા.
અવધૂત= જેણે રાગની તેમજ ત્યાગની બન્ને ભાવનાઓ ત્યજી દીધી છે તેવો તપશીલ અને જ્ઞાન-સિદ્ધ મહાત્મા, 'ગત્યાગથી અતીત મસ્ત પુરુષ-ત્રિગુણાતીત સન્ત.
આખ્યાયિકા= નાનું આખ્યાન; ટૂંકી વાર્તા
આતશ= અગ્નિ, દેવતા.
આનન્દકેન્દ્ર= જેનું મધ્યબિન્દુ આનન્દ છે એવું.
આફતાબ=સૂર્ય.
આમીન= અસ્તુ!
આર્દ્ર= ભીનું, કોમળ.
આલમ્બ= ટેકો, આધારઅવલમ્બન.
આશક= ઇશ્ક જેનું જીવન છે આશક, ચાહનાર; પ્રેમી; ભક્ત.
આહ= નિઃશ્વાસ.
આહ્લાદક= ઉલ્લાસ, આનંદ.
ઇકબાલ= નસીબ, કિસ્મત..
ઈચ્છાશક્તિ= હૃદયબલ-વિલ પાવર (Will Power)
ઈશ્ક= મહોબત, પ્રીતિ; ભક્તિ; સ્નેહ,
ઉત્ફુલ્લ= પ્રફુલ્લ ખીલેલું.
ઉદ્ભિદ્વિધા= વનસ્પતિશાસ્ત્ર
ઉદર= પેટ.
ઉપવન= બાગ, બગીચો.
ઉપાલંભ= ઠપકો.
ઉલ્ફત= માયા, મહોબત, પ્રેમ.​

ઉષા= પ્રભાત
ઉષ્મા= ગરમી; હૂંફ.
ઉસ્તાદ= શિક્ષક, ગુરુ.
ઋષિ= વેદોની ગુહા પરિભાષાને સમજીને ગાનાર પ્રેરિત પુરૂષ; અન્તરમાં પ્રકાશ પામેલો પ્રેરિત પુરુષ તે ઋષિ.
ઓંકાર= ૐબ્રહ્મનો પરમાત્માનો એકાક્ષરી મંત્ર; એને પ્રણવમંત્ર પણ કહે છે.
અંક= ખોળો-ઉચ્છંગ.
અંજામ= છેવટનું પરિણામ.
અંબર= વસ્ત્ર, કપડાં
કજા= મોત; મૃત્યુ.
કયામત= મરણ પછી નવેસર ઊઠવાની સ્થતિ; આ શબ્દ ઇસ્લામી ધર્મનો છે.
કરંટ= કાગડો: करट ઉપરથી
કલુષમયતા= ક્‌લેશ; મલિનતા.
કાતિલ= કતલ કરનાર; પ્રાણ લેનાર.
કાલિદાસ=સંસ્કૃત કાવ્ય-સાહિત્યના સર્વશ્રેષ્ઠ કવિ.
કાસાર= સરોવર; તળાવ.
કિરાત-ભીલ= મહાદેવજીનું એક નામ છે.
કિશોરી= નાની વયની.
કાન્ત= પ્રેમી; ચાહનાર; આશક.
કાન્તિ= રૂપ; ખૂબસૂરતી.
કુરંગ= મૃગ, હરણ.
કૃષ્ણ= ભગવાન વિષ્ણુના દશ મુખ્ય અવતારોમાં આઠમો અવતાર. ભગવાન વિષ્ણુનો તેઓ પૂર્ણ સંસિદ્ધ અવતાર મનાય છે.
કેલિ= વિહાર, ઉપભોગ.
ક્‌લાન્ત= થાકેલો, શ્રમિત.
ખડ્ગ= તલવાર.
ખતા= ભૂલ ગુનાહ.
ખાક-ખાખ=રાખ-ધૂળ માટી.
ખાર= કાંટા.
ખાલિક-ખાલેક=ખલ્કના માલેક: પરમાત્મા
ખિલાફ=ખોટું જૂઠું, અવાસ્તવિક
ખેરાત= દાન, બક્ષિસ.
ખૌફ-ખ્વોફ= ગુસ્સો, ક્રોધ.
ખ્વાબ= સ્વપ્ન
ખ્વાહિશ-ખાહેશ= ઈચ્છા, મરજી.
ગભરૂ= કોમળ.
ગમખ્વાર= દુઃખ, દિલગીરી.
ગમખ્વાર= દુઃખથી ખરાબ થઈ ગયેલો.
ગાફિલ-ગાફેલ= અજ્ઞાન, બેભાન ગફલતમાં રહેતો તે ગાફેલ.
ગાયત્રી= બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય અને વૈશ્યને નિત્ય જપવાનો ઋગ્વેદમાં કહેલો મંત્ર, એમાં ત્રણ પદ હોવાથી એને ત્રિપદા પણ કહે છે.
ગિરિ= ગિરિવર= પાડ, પર્વત.
ગિલ્લા= નિન્દા, અપકીર્તિ.
ગીતા= શ્રીમદ્ ભગવદ્ગીતા
આર્યોનું એક અતિ મહત્વનું અને અદભુત ધર્મપુસ્તક. એમાં શ્રી કૃષ્ણ અને અર્જુન વચ્ચે સંવાદ છે. ૭૦૦ શ્લોકો અને ૧૮ અધ્યાય છે. એના કર્તા ભગવાન્ વ્યાસ મુનિ છે.​

ગુલ= ફૂલ, પુષ્પ,
ગુલઝાર= બગીચો
ગુલ્મ= પાંદડાનો ગુચ્છો.
ગેબી= અદેશ્ય, દિવ્ય.
ગેંદ= દડો-દડી
ગૌણ= મુખ્ય નહિ તે; નાનું.
ગંગા= પવિત્ર નદી. (ગંગાજીના નામ ઉપરથી)
ગ્રીવા= ડોક; ગરદન.
ગ્લાનિ= દિલગીરી, શોક.
ચમન= બાગ બગીચો, ઉપવન,
ચશ્મ= આંખ.
ચારુતા= સુન્દરતા; રૂપ..
ચિર= લાંબું; દીર્ઘ.
ચિલ્વન= પડદો.
ચંડોળ= એક નાના પંખીનું નામ છે. અહીં તો રૂપક છે.
જફા= દુઃખ.
બેજફા= દુઃખરહિત.
જબાં= જીભ, ભાષા, વાણી.
જલધિ= દરિયો, સમુદ્ર.
જહન્નમ= નરક; નારકી ભૂમિકા.
જહાંગીર= દુનિયાને જીતનાર.
જ્વર= તાવ; બુખાર.
ઝખ્મ= ઘા
ઝબેહ= કતલ.
ઝાલિમ= ઝુલ્મગાર.
ઝુલ્ફ= માથાના વાળની લટ; જીલ્લા.
ઝૈફા-ઝઈફી= વૃદ્ધપણું ઘડપણ.
તકસીર= ભૂલ.
તન્નૂર= પતરાનું એક વાસણ, જે શેકવાના કામમાં આવે છે.
તમિસ્ત્રા= રાત્રિ.
તરલતા= ચંચલતા, અસ્થિરતા.
તરુ-તરુવર= ઝાડ, મોટાં ઝાડ.
તલબ= અતિ આતુર ઇચ્છા..
તસલ્લી= સમજાવટ; સમાધાન, શાન્તિ.
તાઝિમ= માન આવકાર; સત્કાર.
તાસીર= અસર.
તિર્યચ= પંખી.
તુફેલે= વાસ્તે, માટે.
તુમુલ= અતિ ગાઢ, ગીચ.
તુષાર= ઝાકળ.
તેગ= તલવાર.
તોબાહ= પસ્તાવો; પશ્ચાત્તાપ.
દમ= શ્વાસ; પળ, ક્ષણ.
દમ-બ-દમ= પળેપળ, ક્ષણેક્ષણ.
દર= હરેક
દરખત= ઝાડ.
દર્વિશ= દરવેશ સાધુ, સન્ત; ફકીર; મહાત્મા
દસ્ત= હાથ.
દારૂ= મદ્ય (પ્રેમરૂપી).​

દિગમ્બર= દિશાઓ જેનાં વસ્ત્ર છે,એ; નગ્ન.
દિનકર= સૂર્ય.
દિલબર= પ્રિયતમા.
દીદાર= દેદાર= દર્શન.
દ્રુમ= ઝાડ
દેતલ= દેનાર, ચારણી ભાષાનો પ્રયોગ છે)
દૌર્બલ્ય= દુર્બળતા.
દ્યુતિ= પ્રકાશ, જ્યોતિ.
દ્વિગુણી= બમણું.
ઘવલ= ધોળું.
ધાતા= કર્તા, સ્રષ્ટા.
ધૂર્જટિ= મહાદેવ-શંકર- શિવજી.
નફસ= માનસિક વિકાર, કામ.
નાસ્તિક= માત્ર દૃશ્ય વસ્તુ જ સત્ છે એમ માની કેવળ ઐહિક જીવન જીવનાર અને ઈશ્વરને અન્તરમાં
નહિ માનનાર અતિબુદ્ધિવાદી, વિકૃત બુદ્ધિવાદી; Sceptic; Nihilist.
નિગાહ= નઝર; કૃપાદૃષ્ટિ.
નિમિષભર= ક્ષણભર.
નીવી= સ્ત્રીને કટિ ઉપરનું પહેરવાનું વસ્ત્ર.
નૂતન= નવીન.
ન્યામત= પકવાન, મિષ્ટ ભોજન, એ ઉપરથી કૃપા, મહેરબાની.
પતાકા= ધજા, વાવટો.
પથિક= પંથી, મુસાફર પ્રવાસી.
પરુષ= કઠોર, કઠણ.
પરેશાની= ઉદાસીનતા.
પલ્વલ=વ્ ખાબોચિયું, નાની તલાવડી .
પીયૂષ= અમૃત, સુધા.
પુનરુદ્ધાહ= ફરી વારનું લગ્ન.
પુરાતન= પુરાણું, જૂનું પ્રાચીન.
પુલકિત= આનંદી, હર્ષિત.
પુલીન= જલહીન-સુકાઈ ગયેલું તળાવ, જલરહિત સૂકો કિનારો.
પુંજ= ઢગલો.
પેર= કદમ, પગ.
પ્રણવ= પ્રેમ, પ્રીતિ, સ્નેહ.
પ્રણવ= જુઓ ૐ.
પ્રશાખા= નાની ડાળી.
પ્રસૂન= ફૂલ, પુષ્પ.
પ્રજ્ઞ= પૂર્ણ જ્ઞાની.
પંચત્વ= નિર્વાણ, મૃત્યુ.
ફજલ= મહેરબાની, કૃપા, આનંદની નજર.
ફના= નાશ, સ્વાર્પણ, ત્યાગ.
ફરહાદ= ઈરાનના એક પ્રખ્યાત આશકનું નામ છે. તે સાધારણ હાલતનો આદમી છતાં શીરીન નામની ચીનની રાણીને ચાહતો હતો અને તેના પ્રેમમાં તેણે મોટો પહાડ ખોઘો હતો શીરીન્ - ફરહાદનાં નામ ઇશ્કના સાહિત્યમાં બહુ પ્રખ્યાત છે.​

ફલક= (૧) આકાશ, (૨) ઢાલ, (૩) સપાટી.
ફિદવી= નમ્ર, પ્રશંસક.
ફિલસૂફી= તત્ત્વજ્ઞાન : philosophy.
બદન= શરીર.
બરકત= લાભ, નફો.
બાલાર્ક= ઊગતો સૂર્ય.
બિયાબાન= જંગલ, અરણ્ય.
બિસમિલ્લાહ= ‘‘પરમાત્માના નામ સાથે” એવા અર્થનો પ્રત્યેક કાર્યને આરંભે બોલવાનો ઇસ્લામી મંત્ર.
બીન= વીણા.
બુખાર= તાવ.
બુલબુલ= મધુરા સૂર ગાનારું એક નાનું પંખી. જીવાત્માના રૂપક તરીકે આ શબ્દ વપરાય છે.
બુઝરગ= વૃદ્ધ.
બુરખો= મોં ઢાંકવાનો કપડાનો પડદો.
બેગમ= (૧) રાણી, મહારાણી, (૨) ગમ વગરનું, (૩) દુઃખ-હિત, શોકહિત.
બેગાના= અજાણ્ય, તિરોહિત.
બેઝાર= કંટાળેલો, દુઃખી, થાકેલો.
બેત= કવિતાની યા ગઝલની બે
લીટીની કડીને બેત કહે છે.
બેવુઝૂ= અપવિત્ર, નાપાક, પરમાત્માનું ધ્યાન યા બન્દગી કરતા પૂર્વે હાથમાં ધોઈને પવિત્ર થવાની ક્રિયાને "વુઝુ કરવું" કહે છે તેથી રહિત તે બેવુઝૂ.
બેહયાઈ= હૃદયહીનતા.
બેહિશ્ત= સ્વર્ગ.
બો= ગન્ધ; વાસ.
ભરત= આ ભરત રાજાની કથા માટે જુઓ શ્રીમદ્ ભાગવત, સ્કન્ધ ૫, અધ્યાય ૮-૯. (જુઓ આ ગ્રન્થમાં
માર્ગદર્શક ટીકા)
ભુજા= હાથ.
મકરન્દ= પુષ્પનો રસ.
મજનૂં= એનો શબ્દાર્થ “દીવાનો આશક” થાય છે. લેલા-મજનૂંની પ્રેમકથા ઉર્દૂ અને ફારસી સાહિત્યમાં બહુ પ્રખ્યાત છે. મજનૂં ગિઝનીના બાદશાહનો શાહજાદો અને લેલાં મીસરના કાજીની દીકરી હતાં.
લેલાંને જોતાં જ મજનૂને પૂર્વ-સ્મૃતિના સંસ્કાર જાગે છે અને તેનામાં તેને અનિર્વાચ્ય દર્શન થાય છે. એ બન્નેની અનેક પ્રકારે કસોટીઓ થાય છે. મજનૂં લેલાંના શબ્દને અલ્લાહનું ફરમાન સમજે છે અને એક ઝાડના થડમાં તપ છે. છેવટનું બન્નેનું મળવું થાય છે, અને થોડી ક્ષણમાં બન્ને શરીરો છૂટી જાય છે. ભગવતી મીરાં, મહાત્મા તુલસીદાસ અને વ્રજની ગોપીઓના જેવી અનન્ય ભક્તિનું આ દષ્ટાંત છે
​

મજાલ= શક્તિ, બળ, જોર.
મધુપ= ભ્રમર, ભમરો.
મનસૂર-મન્સૂર=હુસેનબીન મન્સૂર અલ હલ્લાજ, એવું આ બ્રહ્મનિષ્ઠ મહાત્માનું પૂરું નામ છે. તેઓ બગદાદમાં થયેલા અને અનલહક એટલે अहं ब्रह्मास्मि અથવા सोऽहम्-शिवोहम् બોલવા માટે ત્યાંના સુલતાને એમને કેદમાં પૂરીને છેવટે દેહાન્ત દંડ કરેલો, એમના શરીરને શૂળીએ ચડાવેલું.(હિજરી સન ૩૦૯). ઈસુ ખ્રિસ્તની પેઠે દેહવિસર્જન પછી પોતાના ચુસ્ત આશકોને એમણે દર્શન દીધેલું એવી પણ માન્યતા ચાલે છે.
મરહમ= મલમ.
મુકદ્દર= નસીબ, કિસ્મત.
મર્ઝ= દર્દ.
મહફિલ= મંડળી, સભા, મિજલસ.
મહબૂબ= પ્રિયતમા, મધુર હૃદય.
મહમ્મદ-મોહમ્મદ= ઈસ્લામના છેલ્લા પયગમ્બર હઝરત મહમ્મદ સાહેબ.
માદેર= માતા, જનેતા
માદ્ય= સંસ્કૃત કાવ્યસાહિત્યમાં કાલિદાસ અને ભવભૂતિ જેવો મહાકવિ. એનું રચેલું નૈષધકાવ્ય પ્રખ્યાત છે. સંસ્કૃત સાહિત્યમાં એક ઉક્તિ છે કેઃ
उपमा कालिदासस्य
भारवेर्थगौरवम् ।
दण्डिनः पदलालित्यं
माधे सन्ति त्रयो गुणा: ॥
માશૂક= પ્રિયતમા, દિલબર, સનમ, દિલદાર. કેટલીક વાર 'સનમ' શબ્દને બદલે આ શબ્દ વપરાયેલો છે, અને કેટલીક વાર સાધારણ અર્થમાં પણ વપરાયો છે.
મિસ્કીન= ગરીબ, નમ્ર.
મીરાં= રાઠોડ વંશનાં કુમારી મેવાડનાં મહારાણી શ્રી મીરાંબાઈ મહાન ભક્ત થયાં. અનન્ય પ્રેમથી શ્રીકૃષ્ણ પરમાત્માને ભજતાં હતાં અને નરસિંહ મહેતાની પેઠે શ્રીકૃષ્ણ ભગવાને એમને [અણ વખતો વખત પ્રત્યક્ષ તેમજ જુદાજુદા ચમત્કારો વડે દર્શન દીધા હતા.
મુકદ્દર= નસીબ, કિસ્મત.
મુક્તા= મોતી.
મુરવ્વત=વ્ શરમ.
મુરાદ= ઇચ્છા, હોંશ.
મુર્શિદ= ગુરુ, શિક્ષક,
મૃગપતિ= સિંહ.
મોહતાજ= ગરીબ, લાચાર, કંગાળ.
મૌલા= પરમાત્મા.
ગ્લાનિ= દિલગીરી, શોક.
મ્હેતો-મહેતો= કાઠિયાવાડના સુપ્રસિદ્ધ ભક્ત નરસિંહ મહેતા જૂના-ગઢમાં થયા. તેઓ શ્રીકૃષ્ણ પરમાત્માના અનન્ય ભક્ત હોવાથી તેમને અનેક રૂપે પ્રત્યક્ષ તેમજ જુદા જુદા ચમત્કારો વડે પરમાત્માએ દર્શન દીધાં હતાં.​

યુગલ= જોડું-જોડી.
રાહ= રસ્તો, માર્ગ, ધર્મપ્રવાહ, ધર્મ-પન્થ.
રાહત= આરામ, સુખ, શાન્તિ.
રાહદારી= રસ્તો, પ્રવાસ, મુસાફરી.
રિપુદલ= દુશ્મનનું લશ્કર.
રુરુદિષા= રોવાની ઈચ્છા.
રૂહ= જીવ, જીવાત્મા.
લફઝ-લવ્ઝ= શબ્દ, ઉદ્દગાર.
લબ= ઓઠ.
લાઝિમ= યોગ્ય.
લૈલીં= ઇશ્કના દીવાના મજનૂંએ જેની ખાતર ભારે તપ કર્યું હતું એ એની પ્રેમમૂર્તિ લૈલાં.
લ્યાક્‌ત-લિયાકત= લાયકાત, યોગ્યતા.
લ્યાનત-લાના= ફિટકાર, ધિક્કાર.
વસ્લ= મેળાપ, સંયોગ, દર્શન.
વાટિકા= વાડી.
વારિધિ= દરિયો, સમુદ્ર.
વિટપ= અડ, છોડ.
વિધુ= ચન્દ્ર.
વિનિમય= બદલો, અદલાબદલો, સાટું.
વિપુલ= પુષ્કળ.
વિપ્લવ= તોફાની ફેરફાર, ભારે ઊથલપાથલ
વિશદ= સ્પષ્ટ, ચોખું, શુદ્ધ,
વીચિ= લહરી, ઊર્મિ, તરંગ, મોજું
વ્યજન= વીંઝણો, પંખો.
વ્યથા= દુઃખ, દર્દ.
વ્યોમ= આકાશ.
વ્રણ= ધા, ઝખમ.
વ્રીડા= લજ્જા, શરમ.
શયતાન= આસુરી સત્તા.
શરાબ= દારૂ, મધ, પ્રેમનું રૂપક આ શબ્દથી વ્યક્ત થાય છે.
શશાંક=ચન્દ્ર,
શાહી= સુલતાની, રાજાપણું.
શિતાબી= ઝડપ, ત્વરા, જલદી.
શીકર-સીકર= પાણીનો છાંટો, જલકણ.
શીરીન-શીરીં= ઇરાનની શાહજાદી અને ચીનની શહેનશાહબાનું હતી. ફરહાદ નામનો ગરીબ મજૂર એના ઉપર આશક થયો અને પરિણામે આખો પહાડ ખોદી કાઢવાનું મહા-ભગીરથ કાર્ય એણે શીરીનને મેળવવા માટે કર્યું. શીરીન મરી ગઈ એમ સાંભળતાં જ એણે માથું ફોડી નાખ્યું. એની જ કબરમાં શીરીન જીવતી સૂતી છે.
શુકન-સુખન= શબ્દ.
શુક્ર=આશીર્વાદ, સ્તુતિ.
શુચિતા= પવિત્રતા.
શોણિત= લોહી.

​

શ્લાઘા= વખાણ, પ્રશંસા.
સનમ= (૧) પ્રેમસ્વરૂપ પ્રિયતમાં - The Beau Ideal માશૂક (૨) સગુણ બ્રહ્મમૂર્તિ, પરમાત્મા - (God). બન્ને પ્રકારના અર્થોમાં આ શબ્દ આ ગ્રન્થમાં વપરાયો છે.
સમિધ= યજ્ઞમાં હોમવાનાં કાષ્ઠ, સૂકાં લાકડાં, બળતણ વગેરે.
સર= સરોવર.
સલિલ= પાણી, જળ.
સાકી= શરાબી મહેફિલમાં જેના હાથમાં દારૂનો સીસો અને પ્યાલો રહે છે અને જે ભરી ભરીને સૌને પાય છે, તે સાકી કહેવાય છે, આ ઉપરથી પ્રેમરૂપી મઘ પાનાર-પ્રેમને પંથે ચડાવનાર ગુરુ- The Spiritual Guide.
સાવજ= દીપડો, વાઘ, ચિત્તો
સિતમ= જુલમ
સિતમગર= જુલમગાર.
સિફત= વખાણ, પ્રશંસા.
સીના= છાતી.
સુખન-શુકન= બોલ, શબ્દ.
સુધાંશુ= ચન્દ્રમા.
સુપ્રભ= સુપ્રકાશિત.
સુમન= ફૂલ,
સુરખી= લાલાશ, લાલી.
સુરભી= ગાય,
સુરભ-સુરભી-સુરભે= સુગંધ.
સુરા= મદ્ય, દારૂ. પ્રેમના -ઇશ્કના તેમજ ભક્તિના રૂપક તરીકે આવા શબ્દો પ્રાચીન કાળથી વપરાય છે.
સંચિત= એકઠું કરેલું.
સ્નિગ્ધ= સ્નેહાળ સ્નેહભરેલ.
સ્વેદ= પસીનો, પરસેવો.
હક= પ્રમ સત્ બ્રહ્મ પરમાત્મા
હરગિઝ= કદાપિ, કદી પણ.
હલા=व् સખીને સંબોધનનો શબ્દ છે. હે હલા ! હે હલે ! હે સખી ! એમ કહેવાય છે.
હાસિલ થવું= પ્રાપ્ત થવું,નફો થવો, કંઈ મળવું
હિજ્ર=व् વિરહ.
હિના-હીના=व् મેંદી. પગના નખ ઉપર મેંદી. આ રૂપક પ્રેમની સુન્દરતાનું નિરૂપણ કરે છે.
હિમાંશુ = ચન્દ્રમા
હુજ્ર=व् અન્દરનો ઓરડો, અન્તરંગ,જ્ઞાનપક્ષે જોઈએ તો વિજ્ઞાનમય કોષ.
હુસ્ન=व् સુન્દરતા., રૂપ.
હુર-હુરી= અપ્સરા, સુન્દરી., પરી.
હુલ= એક જાતનું લોખંડી ઓજાર-સોયા જેવું -પેચવાળું (Screw).
ક્ષીરાબ્ધિ= ક્ષીરસાગર, પુરાણમાં કહેલા એક સમુદ્રનું નામ છે. ત્યાં શ્રી વિષ્ણુ ભગવાને સપ્તફેણવાળા શેષનાગ ઉપર શયન કર્યું છે. ॥ ॐ ॥