વામડન પંથે

કેલચ'દ્રતે સ'દેશે! લઈ નૅ કે!ણુ જ્ય છે કાતિક ? રણેુંન્દ્ર ?'

“ ના, પ્રભુ ! કઈક બીજે છે. '

“ તને ઓળખે છે ?'

' જીઈને પણ શકા ન પડે માટે કોઈ નવે। જ આદમી જતો લાગે છે. કદાચ એ તરફનો જ હશે. મતે આળખતે! લાગતા નથી.”

' આજે રાત્રે એ તીકળશે નાં ? તું ઉત્તરમાં મહાકાલીનું મદિરે છે ત્યાં એની રાહ જેતા થોાભજે. સદેશે શે છે એ તા! અનૃમાન થાય તેમ છે, *ઉચ્છુણુકના સત્યરાજને ઇલદુગ 2૮ તરફ આવીને તૈયાર રહેવાનું કુલચદ્રે કહેવરાવ્યું હશે. આ સ'ેશે સત્યરાજને મળવો ન જેઈ એ. એને ખીજી બાજ ખે'ચા જવાને છે. યાદવરાજ તરફ છે। જતે. તું ત્યાં પહોંચ્યા પછી જેવે! સમય તેવા નવે સદેશે। ગોઠવી દેજે. પણુ તારું માનરો કેળુ ?'“હા, પ્રભુ ! એનું શું થાય ?' “નને, આ ઘણા સકટે મળી છે. ને જીવને જેખમે સાચવવાની છે, લે! ' દામે।દરે કુલચ'દ્રની મુદ્દા કાતિક તરક કે'જી. “ ને દ્રમ્મ--દ્રમ્મ સાથે રાખને.”

એક ઘડી પછી કાતિ ક ઉજ્જેનની બહાર નીકળા ગયે.

ઉનજયૅનીની ઉત્તરમાં મહાકાલીનું ભવ્ય અને ભય૩ર મંદિરે હતું. કવિ કાલિદાસે ત્યાંથી પ્રેરણા લીધી હતી એમ કિવદતી હતી. પણુ લોકમાનસમાં તે। એનું સથાન વીરવિક્રમના હરસિદ્ધમાતાના વડની માંકક અનેક કાલ્પનિક કથાઓ સાથે સ'કળાયેલું હતું. કાપાલિકે। ત્યાં રહેતા. ખોપરી પચથના ઊ'ધીખોપરી ઉપાસકે। પણુ ત્યાં જ મળી આવતા. કાતિકસ્વામી ત્યાં રુલચ'દ્રના સદેશવાથકની રાણ નેતા એક ગુમ જગ્યામાં થોશ્યે.

થોડી વારમાં એણે એક ધેડૅસવારને આ બાજુ આવતો દાઠે.. ત્વરાથી તેણુ પોતાનું સ્થાન એક ઘાટી છાયાવાળા વૃક્ષની નીચે ગે।ટવી લીધુ'. તે પોતે લાંમે। થઈ ને #મીન ઉપર સઈ ગયો. પાછળની શ૬ૃક્ાાવલિમાં એનો વેાડો હદો ચરતો હતો. પણુ એને હૈયે ધરપત હતી કે જે વાદળાં વિનાના આકાશમાંથી વરસાદ પડે તો એને ચિત્રક'દ ઠણુહણુ !

કા્તિ”કસ્વામીએ' ઘે!ડેસવારને પોતાની પાસેથી નતો નનેયો. પણુ એ મકુલચ'દ્રનાો માણુસ ન હોય તો ? એની શ'કા નેવી જન્મી તેવી જ નાશ પામી.

પેલે ધેોડેસવાર રસ્તા ઉપર એક ધડીભર થેબ્યોા ન ચોભ્યો, ત્યાં એને કાલિમ'દિરિ તરફથી આવી રહેલા કેઈ કે બોલાવ્યે!: “ અલ્યા કોણ ત્યાં ઊભુ' છે? વજ્જર્‌ છે કે?'' હું ૧૦%જર છું, રણેન્દરછ ! પ કાતિષ્કતે ખાતરી થઇ ચૂકી કે રણુંન્દ્રનો સ'દેશવાટક જ છે. એટલામાં રણુન્દ્ર પેલા 'માણુસની પાસે આવ્યે. તેણે તેના કાનમાં કાંઈક વાત કરી. થોડી વાર પછી બન જટા પડયા. તેણ થોડ જઈ ને એને કરી ઢાંક મારી: “ અતે વજ્જરે ' પાછા આવવું ઇલદુગને માગેથી હો |? રણેન્દ્ર ઉન્જેન તરક પાછા ક્યો. ધોડૅસવાર રાતતા અંધારામાં અદશ્ય થઈ ગયે।. થોડી વાર્‌ પછી કાતિકસ્વામીં પણુ ઊપડો. પોતાના ધોડાના દાબડા ન સ'ભળાય એટલું અતર રાખીને કઝાતિકસ્વામી બરાખર એનો માર્ગ પકડી નહો «તો. આગલે સવાર આધેપાછો ખસે તો પોતે પણુ આધેપાકે થઈ નય. એ રસ્તા ઉપર થોભ્યો એમ લાગે તે કાતિક પણ આરામ લઈ લેતે, રાતના અ'ધકારમાં ખીજ રીતે તો પબર પડે તેમ ન છતી. ડાઈ એકલડાોકલ ગાડાખેડ મળે તો ખાગલા સવારની એ ખાતરી કરી લેતે. રાત આખી એમ ને એમ પસાર થઈ ગઈ. પ્રભાતનાં કિરણ ફૂટચાં, ઝાડપાન દેખાવા લાગ્યાં, આછી આછી ડુગરમાળા પ્રગટ થઈ, અને પજ્ઞીઓના કોઈ કેઈઈ અવાજ આવ્યા: કાર્તિકના આનદનો પાર્‌ રહ્યો નહિ. ગની આગળતે! મવાર સામાન્ય મુસાફર હોય તેમ ગ્યાલ્યો જતે! હતોઃ એણે વેગ કાંદકે વધાર્યો ક પણુ પોતાની પ;છળી કોઈ આવી રહ્યું છે એનું એને ભાન હોય તેમ લાગ્યું નકિ. પણુ કાત્ષકિ હવે રસ્તો બદલ્યો. પોતે જરા જરા અપરિચિત અને તજરે ન પડે તેવા અવાવરું માગમાં રહેવા લાગ્યે!.તે આખો 5 થી એમની વશ્ચૅ સરત થી. ખપોરાં ગાળવા માટે બતે જુદદેજુદે ઠેકાણુ રોકાઈ ગયા. હજ મહીનદીનાં કોતર દેખાતાં થયાં ન હતાં. એ દાષ્ટગોચર થાય તા પછ! રાતિ એ કોતરમાં એને થાોલભાવવા માગતા હતે. પષ્યુ આગલા સવારે તો છેક સાંજ સુધી ઊઠવાનું નામ લીધું નાહ. કતિષ્કેતે મતમાં ચટપટી થઈ કે વખતે આસ કરી કરીને હાથતાળી દઈ રાતે છટકી “નય નહિ. રાત પડી એટલે પૅલા મવારે તરત પ્રયાણુ શરૂ કયું. રણેન્દ્રે કદાચ એને રાતે જ મુસાફરી કરવાની સૂચના આપી ઇશે, એમ કાતિકને લાગ્યું.

ખીને દિવસે સવારે અરવલ્લી અને સાતપૃડાને સાંધતી વાગડ પ્રદેશની નાની નાની ડુ'ગરેમાળા નજરે ચડી. ગમેમાં વહી રહેલી મહીનદીનાં ત્રણુ ત્રષુ માળની હવેલીઓ ડૂબી જય એવાં ભયકર કોતરેને નજરથી નિહાળો રહેલું *અસમરાવતીનગર્‌ દષ્ટિગે આવ્યું. આગલા સવારને મહીનદીનાં ક્રેતરો તરક વળતો જેઈ કાતિકસ્વામી ત્વરાથી એની નજક જઈ પહોંચ્યો. એતે હવે છટકવા દેવેો--એટલે દાથે કરીને આફત વહેોરવી. નજર ન પડે તેવી રીતે તે એની પાછળ ને પાછળ ગયો.

પોતાનો ધેડો એક ઝાડને થડે બાંધી, ધીમે ચે।રપગલે, કાતિ કે વાંધામાંથી રસ્તો કાઢયો. પેલે માણુસ જ્યાં નહાવા માટે જઈ રલો હતો ત્યાં તે નદીના ખાડાટેકરાવાળા પ્રદેશોમાં એે પણુ જઇ પહોચ્યો. એક જગ્યાએ એક તાતો ઝરે ઊંચા ખડક ઉપરથી નીચે વછેતી મહીનદીમાં પડતે હતે. ઊંચા ખડકને કિનારે આવીતે એક શિલા ઉપર્‌ ખેસીને એણુપોતાનાં કપડાં કાઢયાં.

પછી તેણે પોતાતી પાસેનો લે।ટો કાઢી “ હર મહાદેવ ' કહીને તડાવાતી શરૂઆત ફરી.

એટલામાં ઊઈ દોડી આવીને પોતાની પાછળ ઊભબુ' રહી ગયું છે એ નઇ ને એ ગભરાઈ ઊઠો. તે એકદમ ખેડે ચઈ ગયો, અને આવનાર કેણુ છે એ જણુવા માટે પાછે! કવો. ષખુ ત સાવધ થાય તે પહેલાં તો કાતિકે તેને ખભા નીચેથી ને પગ નીચેથી પકરીને ખે હાથમાં તાળી લીધે। હતો. એક હીંચકે આપી--એનું શરીર ઉપાડી નીચેફે'#। દેવાની એણે તૈયારી કરી.

વજ્જર્નતા ઉપરનો હૃંમલે અચાનક થયો ઉતો. એ «ાથપગનાં તરકૂડિયાં મારવા માંડયો. એક ધડી હવે ગુમાવવી ગમે આફતને વહેરરવા જેવું હતું. કાતિકસ્વામીએ વજ્જરના શરીરને ભીંસ આપીને ફરી બરાબર જકડી લીધું. એક હીંચકે લધ ને પોતાનો એક પગ એણું જરાક પાછળ લીધો, અને જેમ પથરાનાો ઘા કરે તેમ વન્જરેતે 'ખડક ઉપરથી નીચેના નદીના પાણીમાં જેસથી ફેકી દીધો. એક મોટે અવાન7 થયો. આસપાસના ડ'ગરામાં એને! પડધે! પડયો. નદીનાં પાણી ઊડીને ખડક સુધી અથડાયાં. કાતિકે દોડીને એકદમ «ત્વરાથી વજ્જરનાં કપડાં સ ભાળ્યાં.

એક ખરની નળી જેવું કાંધક એેતા હાયમાં આવ્યું. એણું ખી'ન' કપડાં સંભાળી લઈ એક મેટા પયરે એમાં ખાંખ્યો. નદીમાં એને। ધા કરી એ મૂડી વાળીને પાછે! પોતાના ધોડા પાસે દોડી ગયે.