ભારત-કૅનેડા વચ્ચેનો તણાવ હજુ શાંત નથી થયો. જેથી કૅનેડામાં રહેતા ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ ઘણી ચિંતામાં છે. વિદ્યાર્થીઓ બંને સરકારોને આગ્રહ કરી રહ્યા છે કે તેઓ સાથે મળીને કામ કરે.
આમાંથી ઘણા વિદ્યાર્થીઓ કૅનેડા આવવાના તેમના નિર્ણય પર જ સવાલ ઊભો કરી રહ્યાં છે કે તેઓ કેમ કૅનેડા આવ્યા? ખાસ કરીને જ્યારે ભારત સરકારે કૅનેડાના નાગરિકો માટે ભારતના વિઝાની સેવા સસ્પેન્ડ કરી દીધી છે તેવા સમયે આ પ્રશ્ન તેમને વધુ સતાવી રહ્યો છે.
અત્રે નોંધવું કે કૅનેડાની સંસદમાં કૅનેડાના વડા પ્રધાન જસ્ટિન ટ્રુડોએ એક કૅનેડિયન નાગરિકની હત્યાના મામલે ભારતીય એજન્સીની ભૂમિકા હોવાના આરોપો જાહેરમાં લગાવ્યા બાદ આખો વિવાદ શરૂ થયો છે.
હરદીપ સિંઘ નિજ્જર 45 વર્ષીય કૅનેડિયન નાગરિક હતા. તેઓ ખાલિસ્તાની સમર્થક હતા અને ભારતમાં વૉન્ટેડ હતા. સરે ટાઉનમાં ગુરુદ્વારા બહાર ગોળી મારીને તેમની હત્યા કરી દેવાઈ હતી.
બ્રૅમ્પ્ટન અને મિસિસૌગામાં મોટી સંખ્યામાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ રહે છે. ઘણા ભારતીયો કિચનર અને વૉટરલૂમાં ગ્રેટર ટોરોન્ટોમાં રહે છે.
મોટાભાગના આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓમાં ભારતીયો છે. તેનું પ્રમાણ 40 ટકા છે. વિદ્યાર્થીઓ સરેરાશ 1થી 2 વર્ષના વિવિધ કોર્સમાં પ્રવેશ લેતા હોય છે.
બીબીસીએ બ્રૅમ્પ્ટન, મિસિસૌગા, કિચનેર અને વૉટરલૂ તથા કૅમ્બ્રિજમાં ઘણા વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાત કરી. દરમિયાન જોવા મળ્યું કે તેમાંથી મોટાભાગના ગભરાયેલા અને ચિંતામાં છે.
કૅનેડામાં સ્પર્ધા વધી રહી છે અને તકો ઘટી રહી છે. વળી આ રાજદ્વારી સંકટ તેમના માટે વધુ તણાવ લઈ આવ્યું છે.
ઘણા વિદ્યાર્થીઓ પંજાબના છે. તેઓ વાતચીત નહોતા કરી રહ્યાં કેમ કે તેમને ચિંતા હતી કે તેઓ કઈ ટિપ્પણી કરશે તો તેમના વિઝા સંબંધિત ભવિષ્યને નુકસાન થઈ શકે છે.
હરનિતકૌર (નામ બદલ્યું છે), એક ગ્લોબલ હૉસ્પિટલ મૅનેજમૅન્ટનો કોર્સ કરી રહ્યાં છે. વૉટરલૂમાં આવેલી કૉનસ્ટોગા કૉલેજમાં તેઓ ભણી રહ્યાં છે. તેમણે તેમની ચિંતા બીબીસી સામે વ્યક્ત કરી.
25 વર્ષીય હરનિતકૌર કહે છે, “હું જ્યારે ભારત હતી અને અપેક્ષા હતી એના કરતાં અહીં સ્થિતિ એકદમ વિપરિત છે. અહીં સપ્લાય કરતાં ડિમાન્ડ ઘણી ઓછી છે. કૅનેડાની સરકારે દરેકને સારી તકો પૂરી પાડવા માટે ભારતીય વિદ્યાર્થીઓને આપવામાં આવતા વિઝાની સંખ્યા મર્યાદિત કરી દેવી જોઈએ.”
સામાન્ય રીતે આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓને સપ્તાહમાં 20 કલાક કામ કરવાની છૂટ હોય છે. મહામારી દરમિયાન કૅનેડાની સરકારે આ કલાકો વધારીને 40 કલાક કરી દીધા હતા. જોકે કેટલાક વિદ્યાર્થીઓ આ કલાકથી પણ વધુ કામ કરતા હોય છે.
તાજેતરમાં ઓટ્ટાવામાં ઇન્ડિયન હાઈ કમિશને જાહેર કરેલી માર્ગદર્શિકામાં પણ પાર્ટટાઇમ કામ મળવા મુદ્દેની મુશ્કેલી વિશે ઉલ્લેખ છે.
હરનિતકૌર પંજાબમાં શિક્ષિકા હતાં. હવે અહીં તેઓ એક રેસ્ટોરાંમાં કામ કરે છે અને તેમની આવક લઘુત્તમ વેતન કરતાં પણ ઓછી છે.
તેમને આરોપ છે કે મોટાભાગે ભારતીય વિદ્યાર્થીઓનું તેમના ઍમ્પ્લોયર દ્વારા શોષણ થતું હોય છે.
કેટલાક વિદ્યાર્થીઓને ચિંતા છે કે ભારતે કૅનેડાના નાગરિકો માટે વિઝા સેવા સસ્પેન્ડ કરી હોવાથી કૅનેડામાં રહેતા ભારતીયો પર તેની વિપરિત અસર આવી શકે છે.
ભારત-કૅનેડા વચ્ચેનો તણાવ હજુ શાંત નથી થયો. જેથી કૅનેડામાં રહેતા ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ ઘણી ચિંતામાં છે. વિદ્યાર્થીઓ બંને સરકારોને આગ્રહ કરી રહ્યા છે કે તેઓ સાથે મળીને કામ કરે.
આમાંથી ઘણા વિદ્યાર્થીઓ કૅનેડા આવવાના તેમના નિર્ણય પર જ સવાલ ઊભો કરી રહ્યાં છે કે તેઓ કેમ કૅનેડા આવ્યા? ખાસ કરીને જ્યારે ભારત સરકારે કૅનેડાના નાગરિકો માટે ભારતના વિઝાની સેવા સસ્પેન્ડ કરી દીધી છે તેવા સમયે આ પ્રશ્ન તેમને વધુ સતાવી રહ્યો છે.
અત્રે નોંધવું કે કૅનેડાની સંસદમાં કૅનેડાના વડા પ્રધાન જસ્ટિન ટ્રુડોએ એક કૅનેડિયન નાગરિકની હત્યાના મામલે ભારતીય એજન્સીની ભૂમિકા હોવાના આરોપો જાહેરમાં લગાવ્યા બાદ આખો વિવાદ શરૂ થયો છે.
હરદીપ સિંઘ નિજ્જર 45 વર્ષીય કૅનેડિયન નાગરિક હતા. તેઓ ખાલિસ્તાની સમર્થક હતા અને ભારતમાં વૉન્ટેડ હતા. સરે ટાઉનમાં ગુરુદ્વારા બહાર ગોળી મારીને તેમની હત્યા કરી દેવાઈ હતી.
બ્રૅમ્પ્ટન અને મિસિસૌગામાં મોટી સંખ્યામાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ રહે છે. ઘણા ભારતીયો કિચનર અને વૉટરલૂમાં ગ્રેટર ટોરોન્ટોમાં રહે છે.
મોટાભાગના આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓમાં ભારતીયો છે. તેનું પ્રમાણ 40 ટકા છે. વિદ્યાર્થીઓ સરેરાશ 1થી 2 વર્ષના વિવિધ કોર્સમાં પ્રવેશ લેતા હોય છે.
બીબીસીએ બ્રૅમ્પ્ટન, મિસિસૌગા, કિચનેર અને વૉટરલૂ તથા કૅમ્બ્રિજમાં ઘણા વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાત કરી. દરમિયાન જોવા મળ્યું કે તેમાંથી મોટાભાગના ગભરાયેલા અને ચિંતામાં છે.
કૅનેડામાં સ્પર્ધા વધી રહી છે અને તકો ઘટી રહી છે. વળી આ રાજદ્વારી સંકટ તેમના માટે વધુ તણાવ લઈ આવ્યું છે.
ઘણા વિદ્યાર્થીઓ પંજાબના છે. તેઓ વાતચીત નહોતા કરી રહ્યાં કેમ કે તેમને ચિંતા હતી કે તેઓ કઈ ટિપ્પણી કરશે તો તેમના વિઝા સંબંધિત ભવિષ્યને નુકસાન થઈ શકે છે.
હરનિતકૌર (નામ બદલ્યું છે), એક ગ્લોબલ હૉસ્પિટલ મૅનેજમૅન્ટનો કોર્સ કરી રહ્યાં છે. વૉટરલૂમાં આવેલી કૉનસ્ટોગા કૉલેજમાં તેઓ ભણી રહ્યાં છે. તેમણે તેમની ચિંતા બીબીસી સામે વ્યક્ત કરી.
25 વર્ષીય હરનિતકૌર કહે છે, “હું જ્યારે ભારત હતી અને અપેક્ષા હતી એના કરતાં અહીં સ્થિતિ એકદમ વિપરિત છે. અહીં સપ્લાય કરતાં ડિમાન્ડ ઘણી ઓછી છે. કૅનેડાની સરકારે દરેકને સારી તકો પૂરી પાડવા માટે ભારતીય વિદ્યાર્થીઓને આપવામાં આવતા વિઝાની સંખ્યા મર્યાદિત કરી દેવી જોઈએ.”
સામાન્ય રીતે આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓને સપ્તાહમાં 20 કલાક કામ કરવાની છૂટ હોય છે. મહામારી દરમિયાન કૅનેડાની સરકારે આ કલાકો વધારીને 40 કલાક કરી દીધા હતા. જોકે કેટલાક વિદ્યાર્થીઓ આ કલાકથી પણ વધુ કામ કરતા હોય છે.
તાજેતરમાં ઓટ્ટાવામાં ઇન્ડિયન હાઈ કમિશને જાહેર કરેલી માર્ગદર્શિકામાં પણ પાર્ટટાઇમ કામ મળવા મુદ્દેની મુશ્કેલી વિશે ઉલ્લેખ છે.
હરનિતકૌર પંજાબમાં શિક્ષિકા હતાં. હવે અહીં તેઓ એક રેસ્ટોરાંમાં કામ કરે છે અને તેમની આવક લઘુત્તમ વેતન કરતાં પણ ઓછી છે.
તેમને આરોપ છે કે મોટાભાગે ભારતીય વિદ્યાર્થીઓનું તેમના ઍમ્પ્લોયર દ્વારા શોષણ થતું હોય છે.
કેટલાક વિદ્યાર્થીઓને ચિંતા છે કે ભારતે કૅનેડાના નાગરિકો માટે વિઝા સેવા સસ્પેન્ડ કરી હોવાથી કૅનેડામાં રહેતા ભારતીયો પર તેની વિપરિત અસર આવી શકે છે.