વાત 1965ની છે. પાકિસ્તાની હવાઈદળે પઠાણકોટ, હલવાડા અને આદમપુર હવાઈ મથકો પર હુમલા કરવા માટે 180 પેરાટ્રુપર સી-130 હર્ક્યુલિસ વિમાન મારફત છઠ્ઠી સપ્ટેમ્બરની રાતે ઉતાર્યા હતા, પરંતુ એ પૈકીના મોટાભાગનાને ભારતીય સૈન્યએ પકડી પાડ્યા હતા.
તેમાંથી 22 લોકો માર્યા ગયા હતા અને બાકીના પાકિસ્તાન પાછા જવામાં સફળ થયા હતા. એ દરમિયાન પાકિસ્તાનનાં બે કેનબરા વિમાનોએ ભારતના આદમપુર ઍરબેઝ પર હવાઈ હુમલો કર્યો હતો. ત્યાં તહેનાત વિમાનભેદી તોપોએ એક વિમાનને પોતાનું નિશાન બનાવ્યું હતું, જે ઍરબેઝ નજીક તૂટી પડ્યું હતું.
તે લડાયક વિમાનના પાઇલટ તથા નેવિગેટરને પકડીને આદમપુર ઍરબેઝ પરની ઓફિસર્સ મેસમાં લાવવામાં આવ્યા હતા. જીનિવા કરાર મુજબ તેમની સાથે સારો વ્યવહાર કરવામાં આવ્યો હતો. એ બન્નેની ઇચ્છા મુજબ, એક પંજાબી ઢાબામાંથી તંદૂરી ચિકન અને બટર નાન મંગાવીને તેમને ભોજન પણ કરાવવામાં આવ્યું હતું.
આ યુદ્ધકેદીઓને બીજા દિવસે સેનાને હવાલે કરવામાં આવ્યા હતા. ભારતીય સૈન્યનું લક્ષ્ય આગળ વધીને લાહોર કબજે કરવાનું હતું, પરંતુ 1950ના દાયકામાં બનાવવામાં આવેલી ઇચ્છોગિલ નહેર આગળ વધવામાં એક મોટી અડચણ સાબિત થઈ રહી હતી.
નહેરની પાછળથી ભારતીય સૈનિકો પર 1.55 એમ.એમ.ની હોવિત્ઝર તોપોથી સતત હુમલા કરવામાં આવતા હતા. એ તોપોનો શાંત કરવા માટે ભારતીય સૈન્યે આખરે વાયુદળની મદદ લેવાનો નિર્ણય કર્યો હતો.
ભારતીય વાયુદળના વિમાનોએ એ તોપોનો ધણધણતી બંધ કરવા અનેક ઉડાણ ભરી હતી. ઘણી વખત એવું થતું હતું કે પાકિસ્તાની સૈનિકોની વિમાનભેદી તોપોના ગોળા તથા મશીનગનથી કરવામાં આવતા ગોળીબારને લીધે આ વિમાનોમાં કાણાં પડી જતાં હતાં.
ભારતીય સીમાની અંદર પાછા આવતાં સુધીમાં પ્લેનનાં એંજિન ફ્લેમ આઉટ થઈ જતાં હતાં અને ભારતીય પાઇલટોએ પેરાશૂટ મારફત નીચે કૂદવું પડતું હતું.
ભારતીય વાયુદળના વિખ્યાત પાઇલટ ગ્રૂપ કૅપ્ટન ફિરોઝ ચિનોય તેમના પુસ્તક ‘ઍસ્કેપ ફ્રોમ પાકિસ્તાનઃ અ વોર હીરોઝ ક્રૉનિકલ’માં લખે છે, “ઘણીવાર ભારતીય પાઇલટોએ પોતાના જ સૈનિકોના ખરાબ વ્યવહારનો સામનો કરવો પડતો હતો. વાયુદળ કમસેકમ એક પાઇલટના પેટમાં ભારતીય સૈન્યના જવાને સંગીન ભોંકી દીધી હતી અને એક પાઇલટના ખભા પર ભારતીય સૈનિકે છોડેલી ગોળી વાગી હતી. તેઓ (પાઇલટો) પાકિસ્તાની પેરાટ્રુપર હોવાની (ભારતીય સૈનિકોની) ગેરસમજને લીધે આવું થયું હતું.”
આવી જ એક ઘટનામાં ભારતીય પાઇલટ ફ્લાઈટ લેફ્ટનન્ટ ઇકબાલ હુસૈનના પ્લેનની ફ્યુઅલ ટૅન્કમાં પાકિસ્તાની વિમાનભેદી તોપના ગોળીબારને કારણે પંક્ચર પડી ગયું હતું.
ચિનોય લખે છે, “તેઓ મારી જ સ્ક્વૉડ્રનના હતા. તેઓ બૉમ્બમારો કરીને ભારતીય સીમામાં પાછા આવી રહ્યા હતા. હું તેમનો નંબર-ટુ હતો. તેથી હું તેમની પાછળ હતો. તેઓ બેઝ પર પહોંચવાના હતા ત્યારે જ તેમનું એંજિન ફ્લેમ આઉટ થઈ ગયું હતું. તેઓ પેરાશૂટની મદદથી આદમપુર પાસેના ગામ નજીક ઊતર્યા. મેં ઉપરથી જોયું તો ગામના લોકોએ તેમને ચારે તરફથી ઘેરી લીધા હતા. ગામલોકોના હાથમાં તલવારો હતો. મેં પ્લેનમાંથી જ આ માહિતી કન્ટ્રોલ ટાવરને મોકલી આપી.”
વાયુદળના બે સૈનિકને તરત જ મોટર સાયકલ પર એ ગામ મોકલવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ એ બન્ને ત્યાં પહોંચે તે પહેલાં ઇકબાલ બહુ ખરાબ રીતે ઘાયલ થઈ ગયા હતા અને બેહોશ હતા. તેમને સૈનિક હૉસ્પિટલમાં પહોંચાડવામાં આવ્યા હતા. તેઓ ચાર દિવસ સુધી આઈસીયુમાં રહ્યા હતા. ગામલોકોને પોતાની ભૂલનો અહેસાસ થયો ત્યારે તેમણે ઇકબાલ માટે રક્તદાન કર્યું હતું.